Նախաբան Նոր կենցաղ Կենցաղային հանցանքները ՀՍԽ հանրապետության մեջ Նախաբան 1920 թվականի հեղափոխությունը քաղաքական նոր պայմանների հաստատումից զատ Խորհրդային Հայաստանում նշեց մշակույթի ու կենցաղի վերափոխման խորհրդային հեղափոխական նախագծի մեկնարկը: Առանցքային…
Նախաբան Գուրգեն Մահարի Սարմեն Նախաբան Որպես բնագրի նյութ են ներկայացված Գուրգեն Մահարու «Մեծ գործի սկիզբը»((Գուրգեն Մահարի, «Մեծ գործի սկիզբը» (1934), ըստ՝ Երկերի լիակատար ժողովածու 15 հատորով, հ․ 7, կազմեց…
Նախաբան Եղիշե Չարենց ՀՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս Ա. Գ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ Նախաբան 19-րդ դարի երկրորդ կեսին` քաղաքական կուսակցությունների ձևավորման հետնախորքին նոր շրջադարձ է ապրում հայոց ազատագրության գաղափարը: Ներկայացվող երկու նյութերը տարբեր…
Նախաբան Կարապետ Տեր-Մկրտչյան Նախաբան Ճեմարանական, կուսակրոն սարկավագ Կարապետ Տեր-Մկրտչյանը Գերմանիայի բողոքական աստվածաբանական ֆակուլտետներում իր կրթությունը շարունակելու մեկնեց 1889 թվականին՝ կաթողիկոս Մակար I-ի օրհնությամբ, ով հուսով էր, որ եվրոպական կրթություն…
Նախաբան Գալուստ Տեր-Մկրտչյան (Միաբան) Նախաբան Գալուստ Տեր-Մկրտչյանը (Միաբան) Էջմիածնի միաբանություն է մտել 1887 թվականին՝ ուսումը Փարիզում և Մյունխենում ավարտելուց և որոշ ժամանակ Ախալցխայի դպրոցներից մեկում ուսուցչություն անելուց հետո։ Հոգևոր…
Նախաբան [Մատթոս Մամուրյան] Իսահակ Յարութիւնեանց Ա. Ա. Զախարեանց Նախաբան 19-րդ դարի թե՛ արևելահայ, թե՛ արևմտահայ պարբերական մամուլը լի է հրապարակումներով, որոնք ցույց են տալիս, թե ինչպես են նոր «բարոյական…
Նախաբան Միքայել Նալբանդյան Հովհաննես Չամուռճյան Նախաբան Ստորև ներկայացվում է 19-րդ դարի հայ իրականության մեջ Ժան-Ժակ Ռուսոյի ընդունելությանն առնչվող երկու տեքստ։ Առաջինը արևելահայ լուսավորության առանցքային ներկայացուցիչներից Միքայել Նալբանդյանի բանաստեղծությունն է՝…
19-րդ դարի երկրորդ կեսի հայ մտավորականների մտահոգությունների կենտրոնում էր հայերի՝ որպես ազգի արդիանալու հիմնահարցը, և իբրև այդ գործընթացի երաշխիք ու վերջնանպատակ՝ սեփական պետության կառուցումը։ Դժվար չէ համոզվել, թե ինչ…
Ընթերցողին ներկայացնում ենք մի հոդված, որտեղ փորձ է արվում հակիրճ ուրվագծել Ժան-Ժակ Ռուսոյի գաղափարները և դրանց ազդեցությունը 19-րդ դարի եվրոպական կյանքի վրա։ Հատկապես շեշտադրված է Ռուսոյի գաղափարների նշանակությունն արդի…
Գուրգեն Մահարին Այրվող այգեստաններ վեպը գրելիս բացի մանկական իր հիշողություններից և ընտանեկան պատմություններից մեծապես հենվել է նաև 1960-ական թթ. ազգային կուսակցությունների գործունեությունը վերագնահատող քննարկումների վրա: Դրանց մեջ կարևոր տեղ…
Եղիշե Չարենցն իր Երկիր Նայիրի վեպը գրել է 20-րդ դարասկզբի համաշխարհային իրադարձությունների հետնախորքին: Չարենցի գործերի ակադեմիական հրատարակությունն իրականացրած Ալմաստ Զաքարյանի դիտարկմամբ վեպը գրելիս հեղինակն հենվել է ոչ միայն անձնական…
Գալուստ Տեր-Մկրտչյանն Էջմիածնի միաբանություն է մտել 1887 թվականին։ Ներկայացվող վավերագիրն առաջիններից է Մայր Աթոռի պաշտոնական ամսագրի՝ Արարատի էջերին հրապարակած նրա հոդվածների շարքում։ Ուրեմն այն ժամանակ, երբ «Միաբան» անունը դեռևս…
Գերմանավարտ վարդապետ, հայագետ, արվեստաբան Գարեգին Հովսեփյանը 20-րդ դարասկզբի Հայ եկեղեցու բարենորոգչական շարժման կարևոր ներկայացուցիչներից է։ Ներկայացվող հոդվածը վարդապետը գրել է 1907 թվականին՝ որպես Մայր Աթոռի պաշտոնական ամսագիր Արարատի խմբագիր՝…
Մկրտիչ Խրիմյանն Ամենայն հայոց կաթողիկոս է օծվել 1893 թվականի սեպտեմբերին։ Արարատ ամսագրի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր համարում Հայրիկին իր աքսորավայր Երուսաղեմից դեպի Մայր Աթոռ ուղեկցած պատվիրակության անդամ Մեսրոպ աբեղա Տեր-Մովսեսյանը մեծ հանդիսավորությամբ…
Հայաստանում 1920 թվականին խորհրդային կարգերի հաստատումն ուղղակիորեն ենթադրում էր, որ կյանքի անխտիր բոլոր ասպարեզները պետք է կազմակերպվեին այդուհետ խորհրդային պետական օրենքների ներդրմամամբ: Հեղափոխությունից հետո քաղաքական օրենքի կիրարկումն ուրեմն անխուսափելի…
1920 թվականին խորհրդային կարգերի հաստատումից անմիջապես հետո երկրի ղեկավարությունը ստանձնած մեծամասնական գործիչների (Ալեքսանդր Մյասնիկյան, Սարգիս Լուկաշին, Սաքո Համբարձումյան և այլք) առջև էր դրված քաղաքական վայրիվերումներից դեռևս չվերականգնված, տնտեսապես քայքայված,…
1920 թվականի խորհրդային կարգերի հաստատմամբ Հայաստանում ազդարարվեց տեղական կյանքի ու կենցաղի արդիականացման նախագծի հեղափոխական մեկնարկը: Ինքնին քաղաքական ձեռնարկ լինելով՝ կենցաղի վերակառուցման խորհրդային նախագծի ներդրումը ենթադրում էր քաղաքական սահմանված օրենքի…
Նուէր որբերին միօրյա թերթի 1915 թվականի դեկտեմբերի 9-ի համարում, որ ստեղծվեց ի նպաստ հայ որբերի, տպագրվում է Խրիմյան Հայրիկի` այն ժամանակվա դրությամբ անհայտ մի նամակ՝ ուղղված Բաքվի Մարդասիրական ընկերությանը: …
Ադո Ադոյանի բանաստեղծության հերոսուհին` Ամալյան, եղել է Հովհաննես Թումանյանի կրտսեր որդու՝ Արեգ Թումանյանի կինը: Երևանում գլխավորել է ՀԿԿ ագիտացիայի և պրոպագանդայի բաժինը: Մի բնագավառ, որը հետո կղեկավարի նաև Ադո…
Ադո Ադոյանը ձերբակալվում է 1937 թվականի սեպտեմբերի տասնվեցին, ՀԽՍՀ քրեական օրենսգրքի 67 և 68 հոդվածներով, որպես «հակահեղափողական աջ տրոցկիստական կազմակերպության անդամ»: 1940 թվականի ապրիլի 5-ին դատապարտվում է 5 տարվա…
Անցած դարադարձին առաջ եկած հայ եկեղեցու բարենորոգչական շարժման առաջամարտիկ Կարապետ Տեր-Մկրտչյանի համար քարոզն առանցքային դեր ունի ժողովրդական լուսավորության և եկեղեցու հոտը կենդանի հավատքով համախմբելու համար։ Դրա նշանակությունը Տեր-Մկրտչյանին է՛լ…
Ներկայացվող վավերագիրը տպագրվել է Արարատ ամսագրում՝ 1908 թվականի նոյեմբերին. Մայր Աթոռի պատմության մեջ մի շրջան, երբ Մկրտիչ Խրիմյանի մահից հետո կաթողիկոսական ընտրությունների հետնախորքին առավել սրվել էին եկեղեցական բախումները։ Հոգևորականների…
Ազգագրական հանդեսի էջերում 1916 թվականին տպագրված այս հոդվածը հեղինակել է կրոնափիլիսոփա Միսաք Խոստիկյանը, ով մեկն էր դարադարձին հայ եկեղեցու բարենորոգությամբ մտահոգ էջմիածնական հոգևորականներից։ Եվրոպայի բողոքական աստվածաբանական ֆակուլտետներում ուսում ստացած…
1960-ական թթ. Խորհրդային Միությունում ստալինյան քաղաքականությունների վերանայման և Խորհրդային Հայաստանում հայոց ցեղասպանության հարցի հանրային վերարծարծման հետնախորքին նոր շրջադարձ է ապրում հայոց քաղաքական ազատագրության վերըմբռնման հարցը: Հարցն առանձնակի սրությամբ է…
Քիչ կան մեզանում փիլիսոփայական աշխատություններ, որոնք մեկ անգամից ավելի են թարգմանվել հայերեն լեզվով։ Սրանցից են, օրինակ, Իմանուել Կանտի Զուտ բանականության քննադատությունը և Կարլ Մարքսի Կապիտալը, որոնցից յուրաքանչյուրի երկուական թարգմանություն է…
Խորհրդային կարգերի հաստատմամբ Ռուսաստանի օրինակով Հայաստանում ևս Կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի կազմում հաստատվեց կանանց բաժինը: Դեռևս 1919 թվականին կին բաժինների ստեղծման կուսակցության վճռական քայլն ուղիղ փոխկապակցված պետք է տեսնել…
1923-25 թվականներին Ադո Ադոյանը նվիրված աշխատանք է կատարում Հայաստանի մարզերում՝ տարածելով կոմերիտական շարժման «պատվիրանները» Զանգեզուրում՝ այնտեղ էլ այնուհետև դառնալով Ագիտպրոպի (ագիտացիայի և պրոպագանդայի) ղեկավար: Այս հոդվածում առաջին անգամ Ադոյանը…
19-րդ դարում և 20-րդ դարասկզբին Հայաստանի թե՛ արևելյան և թե արևմտյան հատվածներում դպրոցներն ու մամուլն իրենց վրա էին վերցրել ժողովրդական լայն խավերին լուսավորության գաղափարներով կրթելու գործը, այդ կերպ` միևնույն…
19-րդ դարի հայ իրականության մեջ կարևոր բանավեճերից է Միքայել Նալբանդյանի և Հովհաննես Չամուռճյանի հեռակա բանավեճը, որում կենտրոնական դեր էին զբաղեցնում Ժան-Ժակ Ռուսոյի գաղափարները։ Հիշյալ բանավեճում Չամուռճյանը մեղադրում էր Նալբանդյանին…
Նոր տարվա հիմնի խոսքերի հեղինակը Ռափայել Պատկանյանն էր, ով բանաստեղծության մեջ երանի է տալիս այն օրին, երբ հայերը կվերադարձնեն իրենց հողերը և կապրեն ազատագրված Հայաստանում: Ազգային ազատագրական շունչը Պատկանյանի…
