Արդի հայ քաղաքական մտքի շրջանակներում պետության ըմբռնման առանձնահատկություններից է այն սկզբունքային հակադրությունը, որ հայ լուսավորիչները որպես կանոն տեսել են պետության եվրոպական-լուսավորական և ոչ-եվրոպական մոդելների միջև։ 19-րդ դարի հայ լուսավորիչները,…
1920-ին Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո Դաշնակցություն կուսակցության դեմ գաղափարական պայքարը քաղաքական առաջնահերթություն էր: 1920-ականներին Դաշնակցության դեմ բացված պայքարի այդ ճակատում Աշոտ Հովհաննիսյանի պատմաքաղաքական գործունեությունն առանցքային կարևորություն ուներ: 1922-ին…
1927-1928 թվականները վճռորոշ եղան ստալինյան քաղաքականությունների հաստատման համար: Հայաստանում վճռական այդ բեկումն ազդարարող իրադարձությունը Աշոտ Հովհաննիսյանին կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի քարտուղարի պաշտոնից հեռացնելն էր: Հովհաննիսյանի հեռացմամբ երկրում մեկնարկած քաղաքական…
1921 թվականի վերջին խորհրդային կառավարությունը հանրային դատ է կազմակերպում Հայ Հեղափոխական Դաշնակցություն կուսակցության դեմ: Հայաստանի խորհրդայնացման առաջին տարելիցի օրերին կազմակերպված այդ իրադարձությունը նպատակ ուներ «անաչառ յեվ անողոք կերպով» դատել…
Նախաբան ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ Ալեքսանդր Մարտունի Նախաբան Հայաստանի պետական անկախությունը չի եղել ինչպես դարադարձին ձևավորված հայ ազգային կուսակցություններից մեծ մասի ծրագրերում, այնպես էլ 20-րդ դարասկզբի հայ քաղաքական մտքի օրակարգում, մի օրակարգ,…
Նախաբան Նախաբան [[/footnotesection]] [[/footnotesection]] [[/footnotesection]]
1928-ին ստալինյան առաջին հնգամյակի մեկնարկը ոչ միայն երկրի տնտեսական զարգացումն արմատապես փոխող իրադարձություն էր, այլև երկրի ողջ քաղաքական կուրսը բեկող իրողություն: 1927-28-ին Հայաստանում կառավարության փոփոխությունը, որ նախևառաջ նշում էր…
Անդրկովկասում հայկական ինքնուրույն պետականություն ունենալու գաղափար չի եղել ո՛չ դարադարձին ձևավորված հայ ազգային կուսակցությունների և ո՛չ էլ 20-րդ դարասկզբի հայ քաղաքական մտքի օրակարգում։ Անկախության կամ ազգային ինքնուրույնության գաղափարները կապվել…
1918-ին շատ առումներով հարկադրաբար հռչակված անկախ պետականությունն արդեն կանխորոշում էր ազգային ինքնուրույն կյանք վարելու անհրաժեշտության և դրան մեծապես անպատրաստ ժողովրդական լայն խավերի միջև լարումները։ Թե՛ Առաջին հանրապետության ղեկավար գործիչների՝…
20-րդ դարասկզբին Հայաստանի ինքնուրույն հանրապետության ստեղծումը չի եղել ոչ քաղաքական վերնախավերի օրակարգում և ոչ էլ ժողովրդական լայն խավերի մտահորիզոնում։ Ավելին՝ անկախության կամ ազգային ինքնուրույնության բաղձանքները նախևառաջ կապվել են Արևմտյան՝…
Հայաստանի պատմական բաժանումների և ինքնուրույն պետականության կորստի հետնախորքին ազգային ազատագրումն ու ինքնուրույնությունը․․․
Արփիար Արփիարյանն արևմտահայ առաջին այն մտավորականներից էր, որը 1880-ական թվականների սկզբներին ողջունում է Րաֆֆու գրականությամբ առաջ քաշված միտքը, թե արդի լուսավորության հաստատություններից մամուլին ու գրականությանն է վերապահված միավորիչ շաղախ…
1913 թվականի գարնանը Թիֆլիսում Կովկասյան գրական ընկերության Րաֆֆու մահվան 25-ամյակը ոգեկոչելու նախաձեռնության շրջանակներում Լեոն հանդես է գալիս հանրային մի զեկուցմամբ, որի ընդարձակ տարբերակը, որպես Րաֆֆու գործունեության ամփոփ գնահատում, հարատարակվում…
1888 թվականին նորաբաց Հնչակ թերթի հաջորդական համարներում Րաֆֆու մահվան առիթով հրատարակված հոդվածներում թերթի ակտիվ հեղինակներից, Z. ծածկանունով հանդես եկող հոդվածագիրը փորձում է Րաֆֆու գործունեությունը գնահատել ոչ այնքան գեղարվեստական, որքան…
Ռափայել Պատկանյանն՝ իբրև հայ ազգային-քաղաքական բանաստեղծության առաջնեկներից մեկը, աշխարհաբար լեզվի կայացման գործնական պաշտպան, ազգային կրթության ու լուսավորության ջատագով գործիչ, էական դեր ու ազդեցություն է ունեցել հայերի՝ որպես արդի ազգ…
19-րդ դարի վերջին Օսմանյան կայսրության հպատակ արևմտահայության կյանքում վրա հասավ համիդյան ջարդերի աղետը։ Հայ գրող և հասարակական գործիչ Արշակ Չոպանյանը, ջարդերի այս ալիքից ահաբեկ, 1895 թվականին տեղափոխվում է Փարիզ,…
Բազմաթիվ են ժողովրդական բանահյուսության ու ավանդությունների մեջ Ավարայրի ճակատամարտի հերոս, սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանին վերաբերող զրույցները։ Ներկա վավերագիրն այդպիսի մի ավանդություն է, որը 1959 թվականին գրի է առել գրականագետ, բանահավաք…
1920-ականների երկրորդ կեսին ստալինիզմը Հայաստանում հաստատվում էր խորհրդային առաջին ղեկավարության վարկաբեկմամբ ու դրա դեմ հնչող քաղաքական մեղադրանքների ալիքով: Ստալինյան իշխանության հաստատումը կատարվում էր մեծամասնականների կուսակցության պատմության «մաքրագործմամբ», պատմություն, որտեղ…
1928 թվականը վճական տարի պետք է համարել ողջ Խորհրդային Միության պատմության համար: 1928-ին մեկնարկած ստալինյան առաջին հնգամյակը երկրի քաղաքական կուրսի այն մեծ բեկումն էր, որն ազդարարում էր ստալինիզմի հաղթարշավը:…
Դեյվիդ Հյումի ու Ժան-Ժակ Ռուսոյի հասարակական-քաղաքական կյանքի՝ ներքուստ կապված բայց և սկզբունքային հարցերում տրամագծորեն հակադիր ըմբռնումները մեր առաջ բացում են պետությունը հասկանալու արդի մտքի երկու ուղղություններ, որոնցից մեկն օգնում…
Ավանդաբար հայ արդի հասարակական-քաղաքական միտքը պետության հիմքերը տեսել է լայն իմաստով ասած ռուսոյական քաղաքական պատկերացումների շրջանակներում՝ պետության հիմքում դնելով պետության բաղձալի իդեալները։ Այսպես, պետության հիմքերը չեն խարսխվում առանձին մարդկանց՝…
Հայ արդի հասարակական-քաղաքական ըմբռնումների տեսակետից սովորական է կա՛մ սևացնել, կա՛մ սրբացնել քաղաքականությունն ու քաղաքական պաշտոնը։ Առաջին դեպքում քաղաքական պաշտոնն ընկալվում է իբրև անարդարությամբ իշխանական լծակներ ձեռք բերած մեկի անձնական…
(2023-2024) Մշակույթ և արդիականացում նախագծի հայեցակարգ Մշակույթ և արդիականացում նախագծի ուղենշային տեքստեր 1 Մշակույթ և արդիականացում նախագծի ուղենշային տեքստեր 2 Պետությունը բաղձանքի և կենցաղի միջև․ հայեցակարգ Վարդան…
Ռուսոն հայոց քաղաքական ու կրթական արդիականացման ճանապարհին
Նախաբան Րաֆֆի Նիկոլ Աղբալյան Նախաբան 1878 թվականին ռուս-թուրքական պատերազմի ավարտին կնքված Բեռլինի դաշնագրի 61-րդ հոդվածը եվրոպական տերությունների հսկողության ներքո բարեփոխումներ էր նախատեսում Արևմտահայ գավառներում: Միջազգային քաղաքական այս օրակարգը հայ…
Նախաբան Եղիշե Ղևոնդ Ալիշան Սիմոն Վրացյան Նախաբան Հայ գրականության «ոսկեդարը» համարվող 5-րդ դարի պատմագիրների մեջ իր առանձնահատուկ տեղն ունի Եղիշեն իր Վասն Վարդանայ և հայոց պատերազմին երկով։ Հայ ժողովրդի…
Նախաբան Աշոտ Հովհաննիսյան Արձանագրություն Նախաբան 1960-ականների վերջին Աշոտ Հովհաննիսյանը հրատարակության է պատրաստում Ուրվագծեր 19-րդ դարի երկրորդ կեսի արևելահայ հասարակական-քաղաքական մտքի պատմության աշխատությունը, որը սակայն այդպես էլ լույս չի տեսնում:…
Նախաբան Գուրգեն Վանանդեցի Աշոտ Հովհաննիսյան Նախաբան Հայ քաղաքական մտքի հետահայաց մաքրման պատմության հանգուցային շրջափուլ պետք է համարել 1920-ականների երկրորդ կեսը: 1928-ին ստալինյան առաջին հնգամյակի մեկնարկը, որ ընթանում էր սրված…
Նախաբան Դեյվիդ Հյում Նախաբան 18-րդ դարի ֆրանսիական լուսավորիչ Ժան-Ժակ Ռուսոն արդի հայ քաղաքական մտքի համար եղել է ոգեշնչման առանցքային աղբյուր։ Այս իմաստով հայ քաղաքական արդի նախագծերն ու ձեռնարկումները ներծծված են…
Հետազոտական աշխատանքը Հայաստանի առաջին և երկրորդ հանրապետությունների անկախության ըմբռնումների ու դրանց մշակութային վերապատկերումների համեմատական վերլուծություն է։ Այսօր մեզանում արդի ինքնուրույն պետությունը շուրջ երեսուն տարվա պատմություն ունի, այնինչ պետության ու…
