Մեզանում արդի մտքի և լուսավորական գաղափարների հետ առաջին ծանոթությունները զուգորդվել են այդ գաղափարների ներքին հակասականության և դրանց հեղինակների զգացմունքային պառակտվածության մասին քննարկումներով։ Բարոյական և հուզական երկփաղկումների անկյան տակ էր,…
Հայ իրականության մեջ արդի մտքի հետևողական առաջին քննարկումները գտնում ենք Մխիթարյան միաբանության անդամների աշխատություններում։ Միաբանության հայրերն իրեց առաջ նպատակ էին դրել ստեղծել հայալեզու բանասիրական, լեզվագիտական, աշխարհագրական, պատմագիտական և դավանաբանական…
Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո, չնայած քայքայված երկրի տնտեսական, սոցիալական, մշակութային վիճակը բարելավելու համար մեծամասնական կառավարությունից պահանջվող հսկայական ռեսուրսների ու ջանքերի ներդրմանը, գեղարվեստական կյանքի կազմակերպումն ու կայացումը հետհեղափոխական առաջին…
1920 թվականին խորհրդային կարգերի հաստատումը Հայաստանում միաժամանակ նշանակում էր, որ երկիրն այսուհետ անխուսափելիորեն բռնում է նաև մշակութային հեղափոխության ուղին: Նոր պետության պայմաններում նոր՝ սոցիալիստական հասարակարգ կառուցելու հիմնարար պահանջն էր՝…
Նախաբան Գ. Գուրջյան Ովիկ Մարգարյան Նախաբան Ստորև ներկայացվող՝ նկարիչ Գաբրիել Գյուրջյանի (1892-1987) և ճարտարապետ Հովհաննես Մարգարյանի (1901-1963) հոդվածներն ուղենշային են խորհրդային արդիականացման նախագծի համատեքստում արվեստի և կենցաղի բարդ կապը…
Նախաբան Նոր կենցաղ Կենցաղային հանցանքները ՀՍԽ հանրապետության մեջ Նախաբան 1920 թվականի հեղափոխությունը քաղաքական նոր պայմանների հաստատումից զատ Խորհրդային Հայաստանում նշեց մշակույթի ու կենցաղի վերափոխման խորհրդային հեղափոխական նախագծի մեկնարկը: Առանցքային…
Նախաբան Գուրգեն Մահարի Սարմեն Նախաբան Որպես բնագրի նյութ են ներկայացված Գուրգեն Մահարու «Մեծ գործի սկիզբը»((Գուրգեն Մահարի, «Մեծ գործի սկիզբը» (1934), ըստ՝ Երկերի լիակատար ժողովածու 15 հատորով, հ․ 7, կազմեց…
Նախաբան Եղիշե Չարենց ՀՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս Ա. Գ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ Նախաբան 19-րդ դարի երկրորդ կեսին` քաղաքական կուսակցությունների ձևավորման հետնախորքին նոր շրջադարձ է ապրում հայոց ազատագրության գաղափարը: Ներկայացվող երկու նյութերը տարբեր…
Նախաբան Կարապետ Տեր-Մկրտչյան Նախաբան Ճեմարանական, կուսակրոն սարկավագ Կարապետ Տեր-Մկրտչյանը Գերմանիայի բողոքական աստվածաբանական ֆակուլտետներում իր կրթությունը շարունակելու մեկնեց 1889 թվականին՝ կաթողիկոս Մակար I-ի օրհնությամբ, ով հուսով էր, որ եվրոպական կրթություն…
Նախաբան Գալուստ Տեր-Մկրտչյան (Միաբան) Նախաբան Գալուստ Տեր-Մկրտչյանը (Միաբան) Էջմիածնի միաբանություն է մտել 1887 թվականին՝ ուսումը Փարիզում և Մյունխենում ավարտելուց և որոշ ժամանակ Ախալցխայի դպրոցներից մեկում ուսուցչություն անելուց հետո։ Հոգևոր…
Նախաբան [Մատթոս Մամուրյան] Իսահակ Յարութիւնեանց Ա. Ա. Զախարեանց Նախաբան 19-րդ դարի թե՛ արևելահայ, թե՛ արևմտահայ պարբերական մամուլը լի է հրապարակումներով, որոնք ցույց են տալիս, թե ինչպես են նոր «բարոյական…
Նախաբան Միքայել Նալբանդյան Հովհաննես Չամուռճյան Նախաբան Ստորև ներկայացվում է 19-րդ դարի հայ իրականության մեջ Ժան-Ժակ Ռուսոյի ընդունելությանն առնչվող երկու տեքստ։ Առաջինը արևելահայ լուսավորության առանցքային ներկայացուցիչներից Միքայել Նալբանդյանի բանաստեղծությունն է՝…
Հայոց արդիականացման ներհակությունները․ լուսավորություն, կենցաղավարություն, որբություն․․․
Հայոց արդիականացման պարադոքսներն ու սովորականությունը․ տուն-տիեզերքի և օջախի մարտահրավերները․․․
Ծրագիրն ուշադրության կենտրոնում է պահում ավանդված վարքուբարքի և արդիականացման ծրագրային գործընթացների փոխակերպվող կապերը՝ հակասություններն ու սերտաճումները․․․
19-րդ դարի երկրորդ կեսի հայ մտավորականների մտահոգությունների կենտրոնում էր հայերի՝ որպես ազգի արդիանալու հիմնահարցը, և իբրև այդ գործընթացի երաշխիք ու վերջնանպատակ՝ սեփական պետության կառուցումը։ Դժվար չէ համոզվել, թե ինչ…
Ընթերցողին ներկայացնում ենք մի հոդված, որտեղ փորձ է արվում հակիրճ ուրվագծել Ժան-Ժակ Ռուսոյի գաղափարները և դրանց ազդեցությունը 19-րդ դարի եվրոպական կյանքի վրա։ Հատկապես շեշտադրված է Ռուսոյի գաղափարների նշանակությունն արդի…
Գուրգեն Մահարին Այրվող այգեստաններ վեպը գրելիս բացի մանկական իր հիշողություններից և ընտանեկան պատմություններից մեծապես հենվել է նաև 1960-ական թթ. ազգային կուսակցությունների գործունեությունը վերագնահատող քննարկումների վրա: Դրանց մեջ կարևոր տեղ…
Եղիշե Չարենցն իր Երկիր Նայիրի վեպը գրել է 20-րդ դարասկզբի համաշխարհային իրադարձությունների հետնախորքին: Չարենցի գործերի ակադեմիական հրատարակությունն իրականացրած Ալմաստ Զաքարյանի դիտարկմամբ վեպը գրելիս հեղինակն հենվել է ոչ միայն անձնական…
Գալուստ Տեր-Մկրտչյանն Էջմիածնի միաբանություն է մտել 1887 թվականին։ Ներկայացվող վավերագիրն առաջիններից է Մայր Աթոռի պաշտոնական ամսագրի՝ Արարատի էջերին հրապարակած նրա հոդվածների շարքում։ Ուրեմն այն ժամանակ, երբ «Միաբան» անունը դեռևս…
Գերմանավարտ վարդապետ, հայագետ, արվեստաբան Գարեգին Հովսեփյանը 20-րդ դարասկզբի Հայ եկեղեցու բարենորոգչական շարժման կարևոր ներկայացուցիչներից է։ Ներկայացվող հոդվածը վարդապետը գրել է 1907 թվականին՝ որպես Մայր Աթոռի պաշտոնական ամսագիր Արարատի խմբագիր՝…
Մկրտիչ Խրիմյանն Ամենայն հայոց կաթողիկոս է օծվել 1893 թվականի սեպտեմբերին։ Արարատ ամսագրի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր համարում Հայրիկին իր աքսորավայր Երուսաղեմից դեպի Մայր Աթոռ ուղեկցած պատվիրակության անդամ Մեսրոպ աբեղա Տեր-Մովսեսյանը մեծ հանդիսավորությամբ…
Հայաստանում 1920 թվականին խորհրդային կարգերի հաստատումն ուղղակիորեն ենթադրում էր, որ կյանքի անխտիր բոլոր ասպարեզները պետք է կազմակերպվեին այդուհետ խորհրդային պետական օրենքների ներդրմամամբ: Հեղափոխությունից հետո քաղաքական օրենքի կիրարկումն ուրեմն անխուսափելի…
1920 թվականին խորհրդային կարգերի հաստատումից անմիջապես հետո երկրի ղեկավարությունը ստանձնած մեծամասնական գործիչների (Ալեքսանդր Մյասնիկյան, Սարգիս Լուկաշին, Սաքո Համբարձումյան և այլք) առջև էր դրված քաղաքական վայրիվերումներից դեռևս չվերականգնված, տնտեսապես քայքայված,…
1920 թվականի խորհրդային կարգերի հաստատմամբ Հայաստանում ազդարարվեց տեղական կյանքի ու կենցաղի արդիականացման նախագծի հեղափոխական մեկնարկը: Ինքնին քաղաքական ձեռնարկ լինելով՝ կենցաղի վերակառուցման խորհրդային նախագծի ներդրումը ենթադրում էր քաղաքական սահմանված օրենքի…
Նուէր որբերին միօրյա թերթի 1915 թվականի դեկտեմբերի 9-ի համարում, որ ստեղծվեց ի նպաստ հայ որբերի, տպագրվում է Խրիմյան Հայրիկի` այն ժամանակվա դրությամբ անհայտ մի նամակ՝ ուղղված Բաքվի Մարդասիրական ընկերությանը: …
Ադո Ադոյանի բանաստեղծության հերոսուհին` Ամալյան, եղել է Հովհաննես Թումանյանի կրտսեր որդու՝ Արեգ Թումանյանի կինը: Երևանում գլխավորել է ՀԿԿ ագիտացիայի և պրոպագանդայի բաժինը: Մի բնագավառ, որը հետո կղեկավարի նաև Ադո…
Ադո Ադոյանը ձերբակալվում է 1937 թվականի սեպտեմբերի տասնվեցին, ՀԽՍՀ քրեական օրենսգրքի 67 և 68 հոդվածներով, որպես «հակահեղափողական աջ տրոցկիստական կազմակերպության անդամ»: 1940 թվականի ապրիլի 5-ին դատապարտվում է 5 տարվա…
Անցած դարադարձին առաջ եկած հայ եկեղեցու բարենորոգչական շարժման առաջամարտիկ Կարապետ Տեր-Մկրտչյանի համար քարոզն առանցքային դեր ունի ժողովրդական լուսավորության և եկեղեցու հոտը կենդանի հավատքով համախմբելու համար։ Դրա նշանակությունը Տեր-Մկրտչյանին է՛լ…
Ներկայացվող վավերագիրը տպագրվել է Արարատ ամսագրում՝ 1908 թվականի նոյեմբերին. Մայր Աթոռի պատմության մեջ մի շրջան, երբ Մկրտիչ Խրիմյանի մահից հետո կաթողիկոսական ընտրությունների հետնախորքին առավել սրվել էին եկեղեցական բախումները։ Հոգևորականների…
